Linki do stron zawierających testy gimnazjalne(przyroda)

Egzamin z przedmiotów przyrodniczych 2012 egzamin, przedmioty przyrodnicze 2012
"Stara" formuła egzaminu (mat. przyr.) 2011Egzamin przedm. mat.- przyr.2011
Egzamin próbny z przedmiotów przyrodniczych 2011/2012 egz. próbny przedm przyr.2011/12
Baza zadań z chemii do nowego egzaminu http://bnd.ibe.edu.pl/search?subject_id=9
Baza zadań z fizyki do nowego egzaminu http://bnd.ibe.edu.pl/search?subject_id=7

Izotopy

Izotopy są to odmiany tego samego pierwiastka o takiej samej liczbie atomowej Z ale różnej liczbie masowej A. 
Wg "Szkolnego słownika chemicznego" (WSiP) to nuklidy o tej samej liczbie atomowej Z, a różnej liczbie masowej A 
na przykład atom wodoru występuje w trzech postaciach, z których:
-  pierwsza (jest jej w przyrodzie zdecydowanie najwięcej) ma liczbę masową A=1 (nazywany jest protem)
- druga ma liczbę masową A=2 (nazywany jest deuterem)
- trzecia jest radioaktywna, ma liczbę masową A=3 (nazywany jest trytem)
Czyli możemy powiedzieć, że wodór jako pierwiastek ma trzy odmiany izotopowe.

 Co to znaczy, że niektóre izotopy są promieniotwórcze, lub- inaczej- radioaktywne?
Jądra atomowe niektórych izotopów samorzutnie przemieniają się w  inne - towarzyszy temu emisja promieniowania. Jądra pierwiastków promieniotwórczych mogą rozpadać się emitując co najmniej jedno z trzech rodzajów promieniowania: 
1) alfa - są to jądra atomu helu (o liczbie atomowej Z=2 i liczbie masowej A=4)

 
2) beta- to elektrony (o liczbie atomowej Z= -1 i liczbie masowej A=0)

 
3) to fala elektromagnetyczna o określonej długości
Poszczególne rodzaje promieniowania mają różną zdolność przenikania (tzw. przenikliwość)

  W wyniku rozpadu promieniotwórczego z jądra atomowego pierwiastka promieniotwórczego otrzymujemy jądro atomowe innego pierwiastka- przemiany tego typu to rozpady alfa oraz rozpady beta.  
Przykład rozpadu alfa:

 Przykład rozpadu beta: 

[w rzeczywistości jest to proces nieco bardziej złożony, ale my możemy na razie posłużyć się wersją uproszczoną]
 

Czy rozpad promieniotwórczy można zobaczyć? Okazuje się, że tak- zobacz sam:

 

 W następnym poście postaram się nieco przybliżyć tematykę zastosowania izotopów promieniotwórczych oraz zastanowić się, dlaczego boimy się promieniotwórczości.

Krótkie podsumowanie o kwasach.

Podsumowanie przygotowane zgodnie z treściami podstawy programowej (treści 6.1- 6.9)

1. Kwasy są zbudowane z wodoru i reszty kwasowej i można je podzielić na tlenowe (np.HNO3) i beztlenowe (np. HCl)
2. Wartościowość reszty kwasowej w kwasie jest równa ilości atomów wodoru (np. w kwasie H3PO4  resztą kwasową jest PO4 i jest ona III-wartościowa, ponieważ w cząsteczce kwasu są 3 atomy wodoru)
3.  Nazwy kwasów beztlenowych:, np. kwas HCl to kwas chlorowodorowy, kwas H2S to kwas siarkowodorowy.
Nazwy kwasów tlenowych: 
a) najpierw należy określić wartościowość niemetalu tzw. centralnego w kwasie, np. w kwasie H2SO4 jest to siarka.(wartościowość tlenu mnożymy przez ilość jego atomów w cząsteczce i odejmujemy ilość atomów wodoru (dla w/w kwasu: 4*II-2=VI, czyli siarka w tym kwasie jest VI-wartościowa)
b) następnie obliczoną wartościowość dodajemy na końcu nazwy: tutaj będzie to kwas siarkowy (VI)
4.  Otrzymywanie kwasów:
a) otrzymywanie kwasów tlenowych: tlenek niemetalu (na wartościowości takiej samej, jak w kwasie) + woda daje kwas tlenowy

Czyli jeśli chcę otrzymać kwas siarkowy (VI) to przeprowadzam reakcję tlenku siarki (VI) z wodą.
UWAGA! Od tej metody są wyjątki, np. nie da się otrzymać kwasu metakrzemowego, w którym krzem jest IV- wartościowy z tlenku krzemu (IV) zwanego popularnie krzemionką (główny składnik piasku) i wody.
5. Poznane na lekcjach kwasy barwią wskaźniki:
a) oranż metylowy z  pomarańczowego na czerwony (różowy)
b) papierek uniwersalny z żółtego na czerwony (różowy)
c) wywar z czerwonej kapusty z fioletowego na czerwony
d) rozjaśniają barwę esencji herbacianej
e) kwasy nie zmieniają barwy fenoloftaleiny- za pomocą tego wskaźnika nie da się wykryć kwasu
6.Najważniejsze właściwości poznanych kwasów:
a) są cieczami barwiącymi w charakterystyczny sposób wybrane wskaźniki
b) stężone są żrące (poza kwasami: węglowym, siarkowym (IV) i azotowym (III) )
c) stężone należy rozcieńczać, wlewając ostrożnie kwas do wody- są to procesy mniej lub bardziej egzoenergetyczne
d) stężone powodują m.in. oparzenia skóry
e) stężony kwas siarkowy (VI) zwęgla niektóre substancje (np. drewno, papier) "wyciągając" z nich wodę- jest to kwas o właściwościach higroskopijnych
 f) stężony kwas azotowy (V) powoduje zabarwianie się białka na kolor żółty (np. w białym serze, białku jajka)- jest to reakcja charakterystyczna na wykrywanie białek- reakcja ksantoproteinowa
7. Słabe kwasy wymienione w punkcie 6c) są składnikami kwaśnych deszczy

Chcesz sprawdzić swoją wiedzę na temat kwasów- przejdź na stronę http://testwiedzy.pl/game/54603.html
I jeszcze jeden teścik: http://www.chemiawgimnazjumnr1.republika.pl/klasa%202.html

                                           Powodzenia

 

Kwasy beztlenowe

Wiemy już, że cząsteczki kwasów zbudowane są z atomów wodoru i z reszty kwasowej, wiemy również, że ze względu na skład pierwiastkowy dzielą się na kwasy tlenowe i beztlenowe.
Co powinniśmy wiedzieć o kwasach beztlenowych?
- w skład reszty kwasowej kwasów beztlenowych wchodzi zazwyczaj tylko jeden pierwiastek, np. w kwasie HCl resztę kwasową stanowi Cl. [są wyjątki od tej reguły, np. kwas HCN, tzw. kwas cyjanowy- w którym resztę kwasową tworzą dwa pierwiastki: węgiel i azot]

- nazwy kwasów beztlenowych tworzy się najczęściej dodając do słowa kwas nazwę drugiego pierwiastka z dodaniem do niej końcówki -wodorowy, np
. HCl- kwas chlorowodorowy
  H2S- kwas siarkowodorowy
  HBr- kwas bromowodorowy

- wzory kwasów beztlenowych są takie same, jak wzory odpowiednich wodorków, z których te kwasy powstały, od kontekstu zależy, czy wzór odczytujemy jako wzór kwasu czy jako wzór wodorku, np.
Wzór HCl może oznaczać chlorowodór lub  kwas chlorowodorowy
Wzór H2S może oznaczać siarkowodór lub  kwas siarkowodorowy

Najpopularniejszy kwas beztlenowy to kwas chlorowodorowy (zwany zwyczajowo kwasem solnym)
1. Wzór kwasu chlorowodorowego (solnego)

  2. Najważniejsze właściwości tego kwasu: kwas solny jest bezbarwną cieczą o gęstości większej niż woda, po otwarciu butelki z kwasem wydziela się z niego gazowy chlorowodór (gaz o przykrym, duszącym zapachu). Kwas reaguje z wieloma metalami poza metalami szlachetnymi i półszlachetnymi (nie reaguje np. z miedzią). 

Ciekawostka! Kwas solny (stężony) w charakterystyczny sposób zachowuje się pod wpływem stężonego roztworu amoniaku- po otwarciu i zbliżeniu do siebie wylotów butli z obu cieczami pojawia się charakterystyczny, biały dym tzw. salmiaku 

3. Kilka informacji o zastosowaniu kwasu solnego.

I zadanie na koniec: 

Jak nazywa się choroba spowodowana nadmiernym wydzielaniem się kwasu solnego w żołądku i na czym polega zapobieganie objawom tej choroby (to taki nietypowy wstęp przed tematami następnego działu w podręczniku "Nowej Ery").

Kwasy siarkowe- kwas siarkowy (IV) i (VI)

Istnieje wiele kwasów, w których jednym z tworzących je pierwiastków jest siarka. Dwa najpopularniejsze z nich to:
I.  Kwas siarkowy (IV)
1. Wzór kwasu siarkowego (IV)

2. Najważniejsze właściwości tego kwasu: można powiedzieć, że kwas siarkowy (IV) jest wodnym roztworem dwutlenku siarki [tlenku siarki (IV)]. Jest to kwas słaby, nie można otrzymać go w stanie stężonym, jest on kwasem nietrwałym- łatwo ulega rozkładowi na wodę i dwutlenek siarki (stąd też wydzielający się z roztworu tego kwasu zapach dwutlenku siarki, jest trujący i ma właściwości bielące.
Otrzymywanie kwasu siarkowego (IV) i jego niektóre właściwości możecie zobaczyć w filmie poniżej.

3. Kilka informacji o zastosowaniu kwasu siarkowego (IV)
- w rolnictwie do produkcji nawozów sztucznych
w dezynfekcji beczek do przechowywania np. kiszonek lub w do dezynfekcji piwnic lub pomieszczeń hodowlanych (np. stajni)
- w przemyśle włókienniczym i papierniczym do bielenia wełny i papieru
II. Kwas siarkowy (VI)
1. Wzór kwasu siarkowego (VI) 

2. Najważniejsze właściwości tego kwasu: stężony, 98%-owy kwas siarkowy (VI) jest oleistą cieczą o dużej gęstości (1,84 g/cm3), higroskopijną (pochłania wilgoć z powietrza), ze względu na higroskopijność zwęgla on wiele substancji organicznych (np. cukier czy drewno), jest bezbarwny i bezwonny, JEST SZCZEGÓLNIE NIEBEZPIECZNY- JEST ŻRĄCY, a podczas jego rozcieńczania (KWAS WLEWAMY OSTROŻNIE DO WODY!) wydzielają się znaczne ilości ciepła- proces egzoenergetyczny.
Krótki film przedstawia barwienie papierka lakmusowego przez opisywany kwas.

Film poniżej przedstawia, na czy polegają właściwości higroskopijne kwasu siarkowego (VI)

3. Kilka informacji o zastosowaniu kwasu siarkowego (VI)

Na koniec dwa pytania:
1) Ja można odbarwić płatek czerwonej róży tak, aby stał się biały?
2) Dlaczego stężonego kwasu siarkowego (VI) przybędzie, jeśli pozostawimy go w otwartej butli? [PYTANIE CZYSTO TEORETYCZNE, BO DUŻĄ NIEODPOWIEDZIALNOŚCIĄ BYŁOBY ZOSTAWIAĆ  ŻRĄCY KWAS W OTWARTEJ BUTELCE!!!]

Kwasy tlenowe- kwas azotowy (V)

Kwasy nieorganiczne można podzielić ze względu na ich budowę na kwasy beztlenowe i kwasy tlenowe. Zarówno jedne jak i drugie zbudowane są z wodoru i reszty kwasowej. W reszcie kwasowej kwasów tlenowych oczywiście musi znajdować się tlen.
Jednym z popularnych kwasów tlenowych jest  kwas azotowy (V) o wzorze HNO3
1. Wzór kwasu
Wzór strukturalny tego kwasu ma postać:

Widać, że atom azotu w tym kwasie jest 5-wartościowy, stąd w nazwie kwasu rzymska piątka.
2. Najważniejsze właściwości tego kwasu.
Kwas azotowy (V) w stanie stężonym jest bezbarwną, żrącą cieczą, "dymiącą" na powietrzu (z otwartej butelki wydobywają się tlenki azotu). Jego gęstość jest większa od gęstości wody, a proces rozcieńczania jest procesem egzoenergetycznym (podczas rozcieńczania wydziela się pewna ilość energii cieplnej). Głównie z tego powodu kwas ten, podobnie jak wszystkie stężone i żrące kwasy rozcieńczać trzeba bardzo ostrożnie, zgodnie z powiedzeniem:
"By nie stracić swej  urody
Wlewaj zawsze kwas do wody"
Stężony kwas azotowy ma silne właściwości żrące, może zapalić drewno, a skórę poparzyć, tworząc wcześniej na niej żółte plamy. Barwa żółta wynika z faktu, iż w skórze znajduje się białko, a właśnie z białkiem stężony kwas reaguje w sposób charakterystyczny zabarwiając je na żółto- reakcja taka nosi nawę reakcji ksantoproteinowej. Kwas azotowy (V) w stanie stężonym reaguje z wieloma metalami, w tym również z metalami półszlachetnymi i szlachetnymi- taki rodzaj kwasów nazywa się kwasami utleniającymi.
Stężony kwas azotowy (V) ze stężonym kwasem solnym tworzą ciecz roztwarzającą złoto- tzw. wodę królewską- ale ta informacja wykracza poza wiedzę obowiązującą ucznia gimnazjum, mimo wszystko umieszczam ją, bo myślę, że jest dość ciekawa.
Poniżej możesz zobaczyć, jak woda królewska roztwarza złotą monetę.

A tak wygląda rekcja ksantoproteinowa:

3. I jeszcze kilka informacji o zastosowaniu kwasu azotowego (V)

Kwas azotowy (V) stosuje się do produkcji:  materiałów wybuchowych (np. trinitrotoluenu zwanego trotylem), nawozów sztucznych, lakierów nitro, tworzyw sztucznych i leków a także w chemigrafii (np. w miedziorytnictwie)

Dzisiejszy wpis kieruję szczególnie do gimnazjalistów z klas drugich, jako że zamierzam zająć się tutaj przede wszystkim działem chemii, który realizujemy obecnie, a w podstawie programowej nosi on tytuł "Kwasy i zasady". Jest to punkt 6 podstawy programowej z przedmiotu chemia dla III etapu edukacyjnego (tak to w całości brzmieć powinno :)) 
W podstawie programowej znajdziecie wszystkie treści, jakie powinniście znać (umieć, rozumieć) po skończeniu nauki tego przedmiotu w gimnazjum.Zapraszam Was do wejścia na stronę http://chemia.zamkor.pl/download/rozne_pliki/swiat_chemii_podstawa_programowa_290509.pdf
i uważnego przeczytania punktów od 6.1) do6.9)- to właśnie w obu działach jest najważniejsze!
Na początek, żeby nie było za bardzo nudno, obejrzyjcie sobie filmik z doświadczeniem i ładnie opisanymi zlewkami.  Pokazuje on zachowanie się pewnego wskaźnika w kwasie i w zasadzie

Witam na moim nowo tworzonym blogu.
W zamyśle ma to być blog dotyczący treści z zakresu fizyki i chemii w gimnazjum.
Jego celem ma być współpraca z uczniami w zakresie wyżej wymienionych przedmiotów poza lekcjami.
Na razie stawiam pierwsze nieudolne kroczki, ale mój zapał rośnie ;))

Do zobaczenia wkrótce.